IX ZJAZD KASZTELAŃSKI KOMUNIKAT ORGANIZACYJNY Nr 4 Drukuj
Wpisany przez SQ2BNM   
czwartek, 14 maja 2015 20:26

IX  ZJAZD KASZTELAŃSKI 
TORUŃ 25 – 27 wrzesień 2015r.
KOMUNIKAT ORGANIZACYJNY Nr 4



Wokoło zrobiło się ciepło, zielono i miło !  Czas ruszyć w teren na forty i zamki !
W tym komunikacie zgodnie z wcześniejszą zapowiedzią  przybliżymy tematykę toruńskich fortyfikacji (położenie, dojazd, możliwości pracy)    . Ponieważ obiektów jest 19 -  wg. wykazu programu „Twierdze i forty” – patrz. www.twierdze.zamkisp.pl (myślę, że jeszcze kilka uda Nam się w niedługim czasie dorzucić ;-))) ) materiał podzielimy na dwie części – położone w prawobrzeżnej części Torunia oraz położone w części  lewobrzeżnej.

 

Lp. Woj. Oznacz. Obiekt WCA Gmina Typ
1 P TFP01 Toruń 2188 TM01 UMOCNIENIA BASTIONOWE
2 P TFP02 Toruń 2189 TM01 FORT I - JANA III SOBIESKIEGO
3 P TFP03 Toruń 2190 TM01 FORT II - STEFAN CZARNIECKI
4 P TFP04 Toruń 2191 TM01 FORT III - STANISŁW JABŁONOWSKI
5 P TFP05 Toruń 2192 TM01 FORT IV - STANISŁAW ŻÓŁKIEWSKI
6 P TFP06 Toruń 2193 TM01 FORT V - KAROL CHODKIEWICZ
7 P TFP07 Toruń 2194 TM01 FORT VI - JAREMA WIŚNIOWIECKI
8 P TFP08 Toruń 2195 TM01 FORT VII - TADEUSZ KOŚCIUSZKO
9 P TFP09 Toruń 2196 TM01 FORT VIII - KAZIMIERZ WIELKI
10 P TFP10 Toruń 2197 TM01 FORT IX - BOLESŁAW CHROBRY
11 P TFP11 Toruń 2198 TM01 FORT X - BATERIA NADBRZEŻNA
12 P TFP12 Toruń 2199 TM01 FORT XI - STEFAN BATORY
13 P TFP13 Toruń 2200 TM01 FORT XII - WŁADYSŁAW JAGIEŁŁO
14 P TFP14 Toruń 2201 TM01 FORT XIII - KAROL KNIAZIEWICZ
15 P TFP15 Toruń 2202 TM01 FORT XIV - JÓZEF BEM
16 P TFP16 Toruń 2203 TM01 FORT XV - HENRYK DĄBROWSKI
17 P TFP17 Toruń 2204 TM01 PRZYCZÓłEK MOSTOWY
18 P TFP18 Toruń 2205 TM01 FORT KOLEJOWY - FORT XVI
19 P TFP55 Toruń 2242 TM01 BLOKHAUZY MOSTU KOLEJOWEGO

 

W dzisiejszym komunikacie zajmiemy się  prawobrzeżnymi fortyfikacjami Torunia,
czyli wg. powyższego wykazu oznaczenia od TFP01 do TFP10.

TFP01  - WCA 2188  - umocnienia bastionowe miasta Toruń.

W XVI wieku Rada Miasta Torunia opodatkowała mieszczan i rozpoczęto sypanie pierwszego wału przy Nowym Mieście i ruinach zamku krzyżackiego (bastion Menniczy). Prace zakończono w rok później, na Kępie Bazarowej przystąpiono do sypania szańca, osłaniającego most na Wiśle. W końcu XVIw. Toruń był jednym z najsilniejszych miast-twierdz w Rzeczypospolitej. Starania burmistrza Torunia Heinricha STROBANDA przyniosły w 1590 zgodę króla Zygmunta III Wazy na budowę nowożytnych obwarowań bastionowych. W 1634 zakończono wszystkie prace fortyfikacyjne. Bastiony nosiły nazwy: 1: Menniczy  - A - (rozbudowany w 1658 i najlepiej zachowany do dziś między ul. Wola Zamkowa a Bulwarem Filadelfijskim), 2: Kawaler – B - (św. Jakuba; najpotężniejszy zaopatrzony w liczne działa), 3: św. Katarzyny, 4: Odcinkowy – D i E -  (Główny; Kawaler II), 5: św. Wawrzyńca – F -  (jego wnętrze objęło kościół św. Wawrzyńca), 6: Chełmiński (Kawaler III), 7: Nowy, 8: Starotoruński  - H - (Kawaler Mniejszy; dziś teren Doliny Marzeń). Rozbudowa fortyfikacyjna objęła m.in. połączenie kolejowe z Królewcem  - Brama kolejowa – C – oraz wiele nieistniejących już dzisiaj bastionów, kurtyn, bram i innych budowli fortyfikacyjnych. Dodatkowym elementem twierdzy bastionowej była szeroka (25-30 m) mokra fosa o głębokości 3m. Wały bastionów
i kurtyn miały szerokość ok. 40m, a wysokość 8m.

TFP02  - WCA 2189  - Fort I  JAN  III SOBIESKI
Nazwa pierwotna – niemiecka / polska: Fort Ia "König Wilhelm I"/Fort I "Jan III Sobieski"
Okres budowy – 1888 - 1892
Opis – początkowo standardowy fort artyleryjski, po przebudowie fort pancerny

Fort pancerny - zbudowany w latach 1888-92 jako ostatni - najnowocześniejszy - jedyny w tej części Europy pruski fort pancerny. Wzniesiony na wysokim brzegu Wisły, chronił miasto od strony wschodniej i południowo-wschodniej.
Podstawowym uzbrojeniem była bateria pancerna złożona z 4 haubic kal. 210mm na obrotowych kopułach, uzupełniały je stanowiska obrony fosy, gdzie zainstalowano 12 działek rewolwerowych - załoga liczyła 371 osób. W gestii wojska pozostawał do 1956r. by następnie służyć swoją powierzchnią jako magazyn czy winiarnia. Fort I jak również Fort II przez wiele lat cieszyły się ogromnym zainteresowaniem mieszkańców Torunia, ze względu na fakt, że w tych obiektach funkcjonowały Centralne Piwnice Win Importowanych, późniejszy VINPOL.
Obecnie w rękach prywatnych. Wejście/wjazd na teren fortu niemożliwy. Można bez problemu rozwinąć się i nadawać z terenu wokół fortu – dobre miejsce w lasku przy boiskach naprzeciw OBI. Dojazd do fortu: ul. Winna, lasek między ulicami Lubicką, Turystyczną a brzegiem Wisły.


TFP03  - WCA 2190  - FORT II STEFAN  CZARNIECKI
Nazwa pierwotna – niemiecka / polska: Fort I (Buchrafort) "Bülow" /Fort II "Stefan Czarniecki"
Okres budowy – 1878 - 1882
Opis –  standardowy fort artyleryjski.


Fort artyleryjski - powstał 1879-82 r. jeden z najstarszych fortów. Wzniesiony na najbardziej newralgicznym - wschodnim kierunku przy drodze wylotowej na Lubicz. Wraz z fortem Przyczółek Mostowy, fortem kolejowym i Fortem XI utworzył pierścień obronny chroniący miasto i most od strony granicy rosyjskiej.
Uzbrojenie stanowiło 26 dział. W późniejszym okresie dobudowano baterie skrzydłowe wraz ze schronami.
Bezpośredni dojazd do Fortu II przez ul. Leszczynową boczną Szosy Lubickiej - głównej drogi prowadzącej na Warszawę. Od strony północnej do fortu dojechać można przez ulice wewnętrzne osiedla Rubinkowo: Rydygiera i Jodłową, która na zakręcie łączy się ze wspomnianą ul. Leszczynową. Dobre warunki antenowe przed wjazdem do fortu, lub na terenie rekreacyjnym na wschód od obwałowań od strony osiedla Rubinkowo I.

TFP04  - WCA 2191  - FORT III  STANISŁAW  JABŁONOWSKI
Nazwa pierwotna – niemiecka / polska: Fort I-5 "Werk L'Estocq" Fort III "Stanisław Jabłonowski"
lub "Długa Bateria"
Okres budowy – 1888 - 1890
Opis –  pośredni fort piechoty.

Fort pośredni piechoty z 1888r., wraz z Fortem I i II miał wzmocnić wschodni kierunek. Bezpośrednim zadaniem była ochrona traktu kolejowego i obrona dworca kolejowego Toruń-Mokre (dziś Toruń Wschodni). W 1892r. dokonano modernizacji nadając charakter forteczny, wykopano fosę oraz cztery stanowiska dla dział polowych. Ze względu na niskie położenie fosa samoczynnie wypełniała się wodą. Niewielki, przeznaczony dla jednej kompanii piechoty, przystosowany do wytrzymania pocisków artylerii polowej. W 1908r. dzieło zostało wzmocnione, uzupełniono działami kalibru 120mm.
Dojazd od ul. Skłodowskiej-Curie 51,po prawej stronie torowiska przy trakcie kolejowym Toruń-Iława. Przy Trasie Średnicowej. Dobrze oznaczony dojazd do fortu z ulicy Skłodowskiej-Curie. Skręcić w prawo przed stacją trafo – prosto do fortu. W forcie aktualnie znajduje się hurtownia kwiatów. Dobre warunki do pracy przy drodze przed fortem.

TFP05  - WCA 2192  - FORT IV  STANISŁAW  ŻÓŁKIEWSKI
Nazwa pierwotna – niemiecka / polska: Fort II "Yorck" /Fort IV "Stanisław Żółkiewski"
Okres budowy – 1878 - 1884
Opis –  standardowy fort artyleryjski.

Fort artyleryjski - zbudowany w latach 1878–84 z betonu i cegły na planie pięciokąta, część północno-wschodniej linii obrony, ochraniał dworce kolejowe Toruń-Mokre i Toruń-Północ. Wzniesiony wg najnowszych zasad sztuki artyleryjskiej mógł przetrwać półroczne oblężenie, obsada ok. 800 osób. Uzbrojony w 14 dział średniego kalibru i 22 działa ciężkiego kalibru. Zachował się tradytor i 9 schronów piechoty.
Jeden z nowocześniejszych, jedyny miał obmurowania kaponiery zewnętrznej i fosy, dojazdu bronił żelazny most zwodzony. W latach 90. XIXw. i w 1911–14 przeszedł modernizację
W 1920 przejęty przez Wojsko Polskie i oddany 63. pułkowi toruńskiemu. W 1956 wojsko zrezygnowało z użytkowania, miał zostać rozebrany, zaadaptowany na zakład uprawy pieczarek. Nowy właściciel zaadaptował fort na cele turystyczne, czyniąc z niego jedyny obiekt tego typu w Toruniu – w pełni zakonserwowany, oczyszczony z roślinności maskującej, udostępniony turystom i przygotowany na organizację imprez.
W tym forcie znajdować się będzie główna baza Zjazdu Kasztelańskiego TORUŃ 2015 – patrz wcześniejsze komunikaty zjazdowe.

TFP06  - WCA 2193  - FORT V  JAN  KAROL CHODKIEWICZ
Nazwa pierwotna – niemiecka / polska: Fort III "Scharnhorst" /Fort V "Jan Karol Chodkiewicz"
Okres budowy – 1878 - 1884
Opis –  standardowy fort artyleryjski.

Główny fort artyleryjski - wzniesiony w latach 1878-84 z betonu i cegły na planie pięciokąta jako część północnej linii obrony i linii kolejowej do Grudziądza. Bardzo dobrze zachowany fort główny o zarysie barkanowym, otoczony umocnieniami ziemnymi, z 14 otwartymi stanowiskami artyleryjskimi. Dodatkowe stanowiska na stoku bojowym, umożliwiały ostrzał w promieniu 800m. Po 10 latach modernizacja. Na północ od fortu zlokalizowano fabrykę amunicji. Kolejna przebudowa w 1911-12. Odchodząc z Torunia, wojska niemieckie zabrały większość urządzeń mechanicznych. W latach 1920-2 stał pusty, 1922-3 kwaterowała kompania wartownicza, następnie kompania pułku piechoty. Od lat 20. własnością Wojska Polskiego. Przez to bardzo dobrze zachowany. W ubiegłym roku sprzedany przez AMW prywatnemu właścicielowi. Fort niedostępny do zwiedzania. Dobre warunki antenowe przed fortem. Dojazd – wjazd do fortu od ulicy Polnej 11 – na zachód od ulicy Grudziądzkiej ( wyjazd z Torunia na Gdańsk) na zakręcie prosto – obok hurtowni zabawek.

TFP07  - WCA 2194  - FORT VI  JAREMA  WIŚNIOWIECKI
Nazwa pierwotna – niemiecka / polska: Fort IIIa "Dohna" /Fort VI "Jarema Wiśniowiecki"
Okres budowy – 1889 - 1893
Opis –  standardowy fort piechoty.


Pośredni fort artyleryjski - zbudowany w latach 1889-93 z cegły i betonu na planie pięciokąta. Miał stanowić część północnej linii umocnień i bronić trasy wyjazdowej na Chełmno. Niewielki, dość nowoczesny, odporny na pociski z dział kalibru 150mm. W latach 1911-14 modernizacja. W 1920 fort przejęło Wojsko Polskie i przeznaczyło na magazyn sprzętu saperskiego.
Obecnie użytkownikiem fortu jest Kurkowe Bractwo Strzeleckie. Większość elementów konstrukcyjnych dobrze zachowana, w tym poterny, koszary, stanowiska obserwacyjne
i schrony. Dobre warunki antenowe przed wjazdem do fortu. Dojazd – z Szosy Chełmińskiej
za skrzyżowaniem z ulicą polną, po  ok. 200m skręcić w prawo w ulicę Bractwa Kurkowego
( poprzednio Szosa Chełmińska 212)  i jechać do końca - za około 300m wjazd do fortu.

TFP08  - WCA 2195  - FORT VII  TADEUSZ  KOŚCIUSZKO
Nazwa pierwotna – niemiecka / polska: Fort IV Friedrich der Grosse"/Fort VII "Tadeusz Kościuszko"
Okres budowy – 1879 - 1883
Opis –  standardowy fort artyleryjski.

Główny fort artyleryjski - zbudowany w latach 1879-83 na planie pięciokąta jako ostatni główny fort. Do fortu prowadziła brama z mostem zwodzonym. W latach 90 XIX w. przeszedł modernizację, główny fort zachodniego odcinka obrony. Załogę  stanowił batalion piechoty  
i artyleria. Po 1920r. w zdewastowanym przez wojska pruskie forcie urządzono szpital weneryczny. Następnie Zarząd Forteczny urządził koszary i magazyny. W czasie II WŚ,
w latach 1939-40 było tu więzienie Gestapo dla polskich obywateli, 1500 osób rozstrzelano.
W 1976 urządzono izbę pamięci, obecnie niedostępna. W latach 60. XX w. rozebrano część fosy, wybudowano drogę dojazdową do Ściany Śmierci. W związku z powstałym ułatwieniem fort w kolejnych dziesięcioleciach systematycznie dewastowany. Dobry dojazd – zakręt ulicy Polna i Szosa Okrężna ( położenie podobne do Fortu V).  Dobre warunki antenowe na placu
( parkingu) przed wjazdem do fortu.

TFP09  - WCA 2196 - FORT VIII  KAZIMIERZ  WIELKI
Nazwa pierwotna – niemiecka / polska: Fort IVb "Herzog Albrecht" /Fort VIII "Kazimierz Wielki"
Okres budowy – 1889 - 1893
Opis –  pośredni fort artyleryjski.

Fort artyleryjski pośredni - zbudowany w latach 1888-90 na planie trapezu. Przeznaczony dla trzystuosobowej załogi, uzbrojenie stanowiło 6 dział. Dostęp broniony przez wały ziemne oraz żelazny most zwodzony nad suchą fosą. W czasie modernizacji w 1893r. otrzymał trzy pancerne wieżyczki obserwacyjne. Po powrocie Torunia do Polski w 1920r. zaadaptowany na koszary. W czasie II WŚ więzienie śledcze dla ludności polskiej, następnie  magazyn Luftwaffe. W latach 60. podjęta częściowa rozbiórka obiektu, prac nie zakończono a fort systematycznie niszczeje. Do dziś zachowała się jedna wieżyczka obserwacyjna, położone na wale schrony oraz linie umocnień ziemnych. Obiekt bez opieki, mocno zdewastowany. Dojazd od ulicy Bielańskiej ( okolice lotniska Aeroklubu Pomorskiego
w Toruniu). Dobry dojazd, dobre warunki antenowe.

TFP10  - WCA 2197  - FORT IX  BOLESŁAW  CHROBRY
Nazwa pierwotna – niemiecka / polska: Fort IVa "Heinrich von Plauen"/Fort IX "Bolesław Chrobry"
Okres budowy – 1882 - 1885
Opis –  pośredni fort artyleryjski.

Fort artyleryjski pośredni - zbudowany w latach 1882-4 na planie pięciokąta. Miał on chronić Toruń od strony zachodniej, załogę stanowił 1 batalion piechoty oraz obsługa
11 stanowisk artyleryjskich z punktami obserwacyjnymi. Posiada dwukondygnacyjne koszary szyjowe, obustronnie oskarpowaną suchą fosę oraz 4 kaponiery. Do wnętrza prowadził żelazny most zwodzony i brama główna. W 1894 zmodernizowany, poprawiono umocnienia, otoczono drutem kolczastym. W 1920 w forcie zlokalizowano 8 Szpital Koni i szkołę podkuwaczy. Po wyjeździe wojsk pruskich zdewastowany. W latach 60. podjęto rozbiórkę, jej nie ukończono. Przez wiele lat znajdowała się tu przetwórnia dziczyzny PPL „Las”. Otoczenie fortu zostało silnie przekształcone. Obecnie mieści się tu Centrum Handlowe -  Arkady Kupieckie. Dobry dojazd i dobre warunki antenowe na parkingu przy forcie naprzeciw 
CH PLAZZA – obok ronda Stanisława Skalskiego ( skrzyżowanie ulicy Broniewskiego i Szosy Okrężnej).


Dla pogłębienia wiedzy na temat toruńskich fortyfikacji zapraszam na stronę: http://www.torun.fortyfikacje.pl/index.php?id=twierdza_obiekty

KOLEJNE INFO – KOMUNIKAT Nr 5   za około 2 – 3 tygodnie, w którym  podamy informacje o fortyfikacjach toruńskich położonych w lewobrzeżnej części Torunia, czyli wg. oznaczenia programu dyplomowego „ Twierdze i forty” :  TFP11 – TFP18 i TFP55.
Rezerwacja noclegów oraz wszelkie pytania poprzez kontakt  e-mail : Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć.


VY 73 !   Mariusz sq2bnm, Irek sp2msf