IX ZJAZD KASZTELAŃSKI KOMUNIKAT ORGANIZACYJNY Nr 5 Drukuj
Wpisany przez Administrator   
sobota, 06 czerwca 2015 16:35

IX  ZJAZD KASZTELAŃSKI 
TORUŃ 25 – 27 wrzesień 2015r.
KOMUNIKAT ORGANIZACYJNY Nr 5

W tym komunikacie zgodnie z  zapowiedzią  druga część toruńskich fortyfikacji – tym razem położone w lewobrzeżnej części Torunia.


Lp.    Woj.    Oznacz.    Obiekt    WCA    Gmina    Typ

11     P     TFP11     Toruń     2198     TM01     FORT X - BATERIA NADBRZEŻNA
12     P     TFP12     Toruń     2199     TM01     FORT XI - STEFAN BATORY
13     P     TFP13     Toruń     2200     TM01     FORT XII - WŁADYSŁAW JAGIEŁŁO
14     P     TFP14     Toruń     2201     TM01     FORT XIII - KAROL KNIAZIEWICZ
15     P     TFP15     Toruń     2202     TM01     FORT XIV - JÓZEF BEM
16     P     TFP16     Toruń     2203     TM01     FORT XV - HENRYK DĄBROWSKI
17     P     TFP17     Toruń     2204     TM01     PRZYCZÓŁEK MOSTOWY
18     P     TFP18     Toruń     2205     TM01     FORT KOLEJOWY - FORT XVI
19     P     TFP55     Toruń     2242     TM01     BLOKHAUZY MOSTU KOLEJOWEGO

TFP11  - WCA 2198  - FORT  X – bateria nadbrzeżna.
Nazwa pierwotna – niemiecka / polska: Fort Batterie Grünthalmühle /Fort X  "Bateria Nadbrzeżna"
Okres budowy – 1889 - 1892
Opis – fort  pośredni – bateria artylerii 120 mm

Fort pośredni - wzniesiony w latach 1889-92 w celu kontroli doliny Wisły, linii kolejowej do Bydgoszczy i Solca Kujawskiego. Jest to ziemna bateria z sześcioma stanowiskami artyleryjskimi dla dział kalibru 120mm z ceglanym dziesięciokomorowym schronem dla 80-osobowej załogi oraz wałem ziemnym. Baterię częściowo otacza wodna fosa. Jedyny fort pozbawiony stanowisk obserwacyjnych piechoty. Posiada 4 magazyny.
Dojazd bardzo dobry – ulica Przy Grobli 39. Można wjechać  na teren pomiędzy fort i fosę. Dobre warunki do rozwieszenia anten – duże, wysokie drzewa.

TFP12  - WCA 2199  - FORT XI - STEFAN BATORY
Nazwa pierwotna – niemiecka / polska: Fort V "Grosser Kurfürst" / Fort XI "Stefan Batory"
Okres budowy – 1877 - 1884
Opis –  standardowy fort artyleryjski.

Fort artyleryjski główny - zbudowany w latach 1877-84 z betonu i cegły na planie pięciokąta, miał stanowić umocniony punkt oporu na lewobrzeżnej linii obrony, ogień z jego 20 dział sięgał do Cierpic i Gniewkowa. Otoczony suchą fosą oraz obwałowaniami ziemnymi i dobrze zamaskowany w terenie. Warowni miała bronić załoga złożona z 650 artylerzystów i jednego batalionu piechoty.
Modernizowany w 1894 i 1911r. Wyjeżdżając z Torunia, załoga niemiecka zabrała ze sobą całość mechanicznego wyposażenia i zniszczyła kable telefoniczne i telegraficzne. Do 1922r. stał pusty, następnie przejęło go Wojsko Polskie. W czasie IIWŚ w forcie przetrzymywano jeńców brytyjskich Stalagu XX A. W 1960 rozebrano część oskarpowań fortu oraz zabudowano fosę. Obecne fort użytkuje prywatny właściciel.
Bateria  AB IV - doświadczalna bateria armaty 100 mm, wybudowano w latach 1895–9, udostępniane do zwiedzania. W oparciu o baterię powstał Skansen Fortyfikacji Pancernej Twierdzy Toruń,
Bateria  półpancerna  SLB - wybudowana w latach 1895–9, udostępniane do zwiedzania
Schron piechoty I-20 - jedyny w Toruniu trzykomorowy schron piechoty
Schron piechoty I-21 - "wzór 1988", model bez latryny. Obecnie siedziba "Fundacja Historii Polskiej Broni Pancernej" będąca twórcą miedzy innymi dwóch czołgów FT-17 z filmu "1920".
Schron piechoty I-22
Schron artyleryjski A-15 - nietypowy, bo zbudowany na planie schronu piechoty wz. 1888. Stanowił zabezpieczenie załóg pobliskich baterii ziemnych, wzniesionych na terenie dzisiejszego cmentarza.
Bardzo dobry, czytelny dojazd:
Fort XI  - ul. Poznańska 152
Skansen Fortyfikacji Pancernej Twierdzy Toruń: Bateria doświadczalna AB IV oraz Bateria półpancerza SLB -  ul. Poznańska 191-199  - skansen  przy samej ulicy Poznańskiej naprzeciw cmentarza, bateria półpancerna SLB  ok. 150m w głąb poligonu – ale bezpiecznie.


TFP13  - WCA 2200  - FORT XII  -  WŁADYSŁAW  JAGIEŁŁO
Nazwa pierwotna – niemiecka / polska: Fort Fort Va "Ulrich von Jungingen" /
Fort XII "Władysław Jagiełło"
Okres budowy – 1889 - 1893
Opis –  standardowy fort piechoty.

Fort pośredni - zbudowany w latach 1890-3 (podobny do fortu VI) z cegły i betonu na planie trapezu. Miał wzmacniać południową linię obronną. Obiekt otaczała sucha fosa i wały ziemne, załogę stanowiła 1 kompania piechoty - znakomicie zamaskowany. Po zakończeniu budowy przeszedł modernizację, wzmocniono sklepienie, podwyższono wały ziemne. W 1897r. umieszczono stanowisko armaty 100mm, posiadał dwa tradytory na 4 działa. Od 1908 eksperymentalnie otoczony drutem kolczastym pod napięciem. Areną eksperymentu stał się w 1911, dokonano ćwiczebnego podminowania części murów i wysadzono je, by częściowo w roku następnym odbudować. W 1920 wojska niemieckie zniszczyły instalacje telefoniczną i telegraficzną oraz zabrały mechaniczne elementy wyposażenia. W latach 1920-2 stał pusty, następnie kwaterowano tutaj żołnierzy artylerii uczestniczących w ćwiczeniach na poligonie. W 1941 miejscem przetrzymywania jeńców radzieckich.
Fort w stanie średnim, koszary, schrony, magazyny oraz stanowiska dowódcze są czytelne, Zniszczone fosy obu barków. Oba kojce przeciwskarpowe w ruinie. Obiekt dostępny i opuszczony.
Schron piechoty I-23
Bateria Pancerna I - zbudowana w latach 1898-1902 jako wzmocnienie pasa obronnego na lewym brzegu Wisły. Składała się z betonowego budynku koszarowego, na którym umieszczono cztery wieże pancerne z działami kalibru 150mm - HPT 95 i punktu obserwacyjnego z pancernym stanowiskiem obserwatora PBSt. 96, połączonego z budynkiem koszarowym poterną. W dobrym stanie, zachowane wszystkie wieże pancerne, dostęp praktycznie niemożliwy (  budynek koszarowy - teren zamknięty i ochraniany, PBSt i obiekt do obejrzenia z zewnątrz).


TFP14  - WCA 2201  - FORT XIII – KAROL  KNIAZIEWICZ
Nazwa pierwotna – niemiecka / polska: Fort VI "Winrich von Kniprode" /Fort XIII "Karol Kniaziewicz"
Okres budowy – 1880 - 1885
Opis –  standardowy  fort  artyleryjski.

Główny fort artyleryjski - wzniesiony z betonu i cegły w latach 1882-5 na planie pięciokąta. Stary typ fortyfikacji jest widoczny w barkanowym narysie i otwartych stanowiskach artyleryjskich. Od 1894 szereg modernizacji, odporny na ogień dział kalibru 150mm. Od 1912 posiadał instalację elektryczną, mury zewnętrzne pogrubione o 1,5 metra. W 1914 zbudowano trawersy w przejściach i zamurowano większość okien, latach 1890-2 i 1898-1900 wzniesiono betonowe baterie pancerne dla dział kalibru 150mm. Całość wyposażenia wywieziona przez odchodzącą armię pruską, baterie uszkodzone. Po przejęciu przez Wojsko Polskie, od 1922 koszary piechoty i artylerii. W latach 1922-4 wyremontowany.
W 1939 w forcie mieściło się stanowisko dowodzenia Armii Pomorze, co stało się przyczyną zbombardowania. W 1941 hitlerowcy umieścili w forcie jeńców polskich, następnie brytyjskich osadzonych w Stalagu XXA. Fort zachowany w dobrym stanie.
Schron piechoty I-24 - obecnie (w ramach ochrony przed wandalami) zasypany.
Schron piechoty I-25 - jeden z lepiej zachowanych schronów piechoty Twierdzy Toruń.
Schron piechoty I-26 - jeden z dwóch schronów (drugi to I-15), wokół którego zachowały się formy ziemne punktu oporu piechoty (Infanteriestützpunkt). Na wale schronu dwa stanowiska dla przewoźnych wieżyczek pancernych kalibru 53 mm (Fahrpanzerów).

Bateria Pancerna II - zbudowana w latach 1898-1902 jako wzmocnienie pasa obronnego. Składała się z betonowego budynku koszarowego, na którym umieszczono cztery wieże pancerne z działami kalibru 150mm i punktu obserwacyjnego z pancernym stanowiskiem obserwatora PBSt.96, połączonego z budynkiem koszarowym poterną. Obecnie obiekt pozbawiony kopuł pancernych, ogólnie dostępny - systematycznie dewastowany.


TFP15  - WCA 2202  - FORT XIV – JÓZEF  BEM
Nazwa pierwotna – niemiecka / polska: Fort VIa "Hermann Balk" /Fort XIV "Józef Bem"
Okres budowy – 1889 - 1893
Opis –  standardowy fort  piechoty.

Pośredni fort artyleryjski - wzniesiony w latach 1888-92 z cegły i betonu na planie pięciokąta. Część południowej linii obrony, jeden z mniejszych fortów, nie był po pierwszej fazie budowy udoskonalany. Otoczony mokrą fosą i płotem fortecznym, do IIWŚ pełnił funkcje składu amunicji. W czasie II WŚ szpital dla jeńców krajów zachodnich. Bardzo dobrze zachowany, z czytelnym wnętrzem, zachowanym mostem, placem broni i stokiem bojowym. Dookoła fortu zachowało się kilka schronów dla załogi baterii artyleryjskich oraz schronów amunicyjnych. Obecnie własnością prywatną i jest dostępny po wcześniejszym umówieniu.

TFP16  - WCA 2203  - FORT XV  - HENRYK  DĄBROWSKI
Nazwa pierwotna – niemiecka / polska: Fort VII "Hermann von Salza" /Fort XV "Henryk Dąbrowski"
Okres budowy – 1882 - 1884
Opis –  standardowy fort artyleryjski.

Główny fort artyleryjski dwuwałowy - wzniesiony w latach 1882-4 z betonu i cegły, starego typu o barkanowym narysie, z 12 stanowiskami artyleryjskimi bez betonowych umocnień, z rozbudowanymi umocnieniami ziemnymi. Załogę stanowiła 1 bateria artylerii i 1 batalion piechoty. W 1894 prace remontowe i uodporniono na ogień dział kalibru 150mm. W 1911 uzupełniono roślinną maskę, w 1914 zbudowano trawersy w przejściach.
Po przejęciu przez Wojsko Polskie (1920-2) miejscem internowania białych Rosjan z armii Wrangla, następnie koszary piechoty i baterii przeciwlotniczej. W latach 20. przeszedł generalny remont.  W latach 1920 – 21  mieściła się część Obozu Internowanych Nr 11 dla Rosjan, a w latach 1940-44 przebywali w min jeńcy francuscy ze Stalagu XXA. Od lutego 1945 roku funkcjonował tu Obóz Pracy dla ludności internowanej pochodzenia niemieckiego
Obecnie użytkowany przez prywatnego właściciela.
Dobry dojazd, fort zlokalizowany jest u styku ul. Podgórnej, ul. Rypińskiej i ul. Dwernickiego.

TFP17  - WCA 2204  - PRZYCZÓŁEK  MOSTOWY
Nazwa pierwotna – niemiecka / polska: Brückenkopf /Fort XVII Przyczółek Mostowy
Okres budowy – 1815 - 1824 - 1828
Opis –  standardowy fort piechoty.

Zbudowany między 1824-28 r. (najstarszy), pierwsze nasypy ziemne wykonano w 1815, rozpiętość ok. 500m, na planie połowy sześcioramiennej gwiazdy (narys poligonalny).
W środku wału, na jego osi, umieszczono trójskrzydłową, trzypiętrową redutę koszarową
z własną fosą, dwiema kaponierami barkowymi i potężną, wydłużoną, kaponierą czołową (osłoniętą rawelinem). Szyja zamknięta tradycyjnie murem ze strzelnicami i piętrowym blokhauzem.
Po wybudowaniu w 1861 linii kolejowej na terenie fortu stanął dworzec kolejowy (Haupt Bahnhof) - dzisiejszy Toruń Główny. Ostatnia przebudowa w latach 1873-5, rozbudowa linii kolejowych wymogła zredukowanie rozmiarów budowli do takich, jakie pozostały do dziś.
Obecnie na terenie fortu fabryka serków topionych, dostęp utrudniony. Można za to zwiedzać fosę z systemem zastaw regulujących poziom wody i przedpole, na którym urządzono park.

TFP18  - WCA 2205  - FORT XVI – FORT  KOLEJOWY
Nazwa pierwotna – niemiecka / polska: Fort VIII Eisenbahnfort /Fort XVI – Fort Kolejowy
Okres budowy – 1863 - 1866
Opis –  standardowy fort artyleryjski.



Fort artyleryjski - po otwarciu w 1861r. linii kolejowej do Kutna i dworca Toruń-Przedmieście (dziś Toruń-Główny) przystąpiono do budowy na wschód od dworca nowego Fortu Kolejowego. Obiekt na planie 6-kąta powstał przy linii kolejowej w latach 1863-6. W 1912 r. w celu wzmocnienia dzieła dobudowano dwa stanowiska dla dział 150 i 210 mm.
Obecnie Fort Kolejowy jest doszczętnie zrujnowany.
Sam dworzec natomiast został wbudowany w obręb Przyczółka Mostowego.

TFP55  - WCA 2242 –  BLOKHAUZY  MOSTU  KOLEJOWEGO
Nazwa pierwotna – niemiecka / polska:  brak   / blokhauzy mostu kolejowego
Okres budowy – 1870 - 1873
Opis –   blokhauzy  mostu  kolejowego.

Most powstał w latach 1870-1873, jako połączenie głównych linii kolejowych pruskiego układu komunikacyjnego (Berlin-Poznań-Olsztyn-Wystruć w Prusach Wschodnich). Obok funkcji komunikacyjnej, pod koniec XIX w. pełnił on ważną rolę w systemie fortyfikacji Dolnej Wisły.

Pocztówka:

 


Widok mostu kolejowego od strony miasta, ok. 1915, MT/HN/1368/478, 485

Nad głównym nurtem rzeki zbudowano pięć dużych przęseł, a nad tzw. Starą Wisłą i Kępą Bazarową jedenaście małych przęseł. Długość całkowita mostu to 997 m.Most mieścił jeden tor kolejowy, wąską jezdnię i chodnik dla pieszych. W roku 1922 konieczne było wzmocnienie mostu, ze względu na znaczną eksploatację po spaleniu się pomostu drewnianego (1877). Prace prowadzono bez wstrzymania ruchu na moście (1928-1929). W 1934 roku, po oddaniu do użytku mostu drogowego, most kolejowy zamknięto dla ruchu kołowego i pieszego.
W roku 1999 mostowi nadano imię Ernesta Malinowskiego.
Na skrajnych filarach mostu wznoszą się po dwie czworoboczne wieże, obecnie jedno-,
a pierwotnie trójkondygnacyjne; druga kondygnacja posiadała w narożach nadwieszone wieżyczki, najwyższa była okrągła i zwieńczona krenelażem. Do 1920r. w niszach wież stały posągi króla pruskiego Fryderyka II i cesarza Wilhelma I oraz posągi mistrzów krzyżackich. Dodatkowo dwa filary zostały zaopatrzone w pomieszczenia ze strzelnicami broni ręcznej,
a pn. przyczółek w stanowisko artylerii. Obecnie dostępne są blokhauzy południowe.

Dojazd (od strony mostu drogowego i kampingu TRAMP) ulicą Kujawską, następnie  ulicą Dybowską ( objazd wiaduktu – trasa dla TIR-ów).  Zaraz za przejazdem kolejowym po lewej stronie.
Dla pogłębienia wiedzy na temat toruńskich fortyfikacji zapraszam m.in. na stronę: http://www.torun.fortyfikacje.pl/index.php?id=twierdza_obiekty

KOLEJNE INFO – KOMUNIKAT Nr 6   za około 2 – 3 tygodnie, w którym  podamy informacje o  obiektach zamkowych i fortyfikacyjnych usytuowanych na poszczególnych kierunkach dojazdowych do pięknego Torunia ;-)))))
Rezerwacja noclegów oraz wszelkie pytania poprzez kontakt  e-mail : Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć.

VY 73 !   Mariusz sq2bnm, Irek sp2msf